Bí ẩn "Cỏ Bất Tử": Nguyên nhân Tần Thủy Hoàng phái Từ Phúc ra biển
Truyền thuyết về việc Từ Phúc vượt biển khởi nguồn từ sự kiện Tần Thủy Hoàng khát cầu thuốc trường sinh bất tử, sai phương sĩ Từ Phúc xuất hải cầu tiên. Câu chuyện này về sau trở thành giai thoại ông sang tận Nhật Bản. Vậy rốt cuộc vì sao Tần Thủy Hoàng lại khát cầu thuốc trường sinh? Nguồn gốc bắt đầu từ một sự việc kỳ lạ
Một loại cỏ bất tử có thể cứu sống hàng ngàn người: Tần Thủy Hoàng phái Từ Phúc vượt biển sang phương Đông tìm kiếm
Khi ấy, ở Tây Vực, nước Đại Uyển, có rất nhiều người chết bất đắc kỳ tử, thi thể ngổn ngang trên đường. Có loài chim tha một loại cỏ phủ lên mặt người chết, lập tức họ sống lại. Quan lại tâu lên Tần Thủy Hoàng, nhà vua liền sai người đem loại cỏ ấy hỏi đạo sĩ ẩn cư là Quỷ Cốc tiên sinh.
Quỷ Cốc tiên sinh đáp: “Đó là Bất Tử Thảo (Cỏ Bất Tử) sinh trưởng nơi Ruộng Ngọc ở Tổ Châu giữa Đông Hải, còn gọi là Dưỡng Thần Chi. Lá tựa như cỏ bồn, một cây có thể cứu sống cả ngàn người.” Nghe vậy, Tần Thủy Hoàng lập tức lệnh cho Từ Phúc mang theo ba nghìn đồng nam, ba nghìn đồng nữ, lên thuyền vượt biển đi tìm.
Ghi chép trong Sử Ký
《Sử Ký》 là bộ sách sớm nhất ghi lại chuyện Từ Phúc vượt biển. Sử gia Tư Mã Thiên chỉ dùng vài câu ngắn gọn khái quát cả cuộc đời ông, để lại cho hậu thế một ẩn đố nghìn năm chưa giải. Trong 《Tần Thủy Hoàng Bản Kỷ》 chép rằng, năm thứ 28 (219 TCN): “Người đất Tề là Từ Thị dâng tấu, nói trong biển có ba thần sơn: Bồng Lai, Phương Trượng, Doanh Châu, có tiên nhân cư ngụ. Xin cho trai giới, đem đồng nam đồng nữ đi tìm. Vậy nên Tần Thủy Hoàng phái Từ Thị dẫn hàng nghìn đồng nam đồng nữ ra biển cầu tiên.” Nhưng do cơ duyên chưa đến, chuyến đi ấy Từ Phúc không tìm được tiên sơn.
Trong văn sách có ghi “Từ Thị”, tức chính là Từ Phúc mà đời sau quen gọi. Ông là người đất Lang Nha, nước Tề (nay là Cán Nguyên, Giang Tô), một phương sĩ nổi tiếng đời Tần, học vấn uyên thâm, am tường y học, thiên văn, và hàng hải; lại nhân từ giúp dân, được kính trọng nơi ven biển. Tương truyền Từ Phúc là đệ tử cuối cùng của Quỷ Cốc Tử, từng học bế cốc, khí công, tu tiên, lại thông cả võ nghệ. Có thuyết nói ông xuất núi vào khoảng thời Tần Thủy Hoàng mới lên ngôi, Lý Tư làm tể tướng.
Năm thứ 37 (210 TCN), Tần Thủy Hoàng Đông tuần tới Lang Nha. Từ Phúc tâu rằng: “Thuốc tiên Bồng Lai có thể cầu được, nhưng trong biển có cá kình lớn, nên chẳng thể lấy.” Ông xin tăng phái cung thủ để đối phó với cá kình. Vua thuận theo, sai bắn chết một con cá lớn. Sau đó, Từ Phúc lại dẫn “ba nghìn đồng nam, ba nghìn đồng nữ”, cùng “bách công” và cung nỏ, đem theo “ngũ cốc giống” ra khơi.
Nhưng Tần Thủy Hoàng chưa kịp chờ Từ Phúc trở về thì đã băng hà. 《Sử Ký》 chỉ chép việc Từ Phúc ra biển, mà không hề ghi ông sang Nhật Bản hay hậu sự ra sao. Vậy Từ Phúc rốt cuộc đi đâu?
Từ Phúc vượt biển sang phía Đông để tìm kiếm đảo tiên Bồng Lai và hành trình bí ẩn
Sau khi Từ Phúc vượt biển, có văn hiến tiếp tục chép về hành tung của ông.
Trong 《Hoài Nam Hành Sơn Liệt Truyện》 ghi: “Từ Phúc gặp bình nguyên quảng trạch, dừng lại, không về nữa.” Khi ấy chưa rõ nơi ấy ở đâu. Mãi đến thời Hậu Chu (951–960), tăng nhân Nghĩa Sở chùa Khai Nguyên (Tế Châu, Sơn Đông) soạn 《Nghĩa Sở Lục Thiếp》 mới lần đầu hé lộ:
“Nhật Bản quốc, cũng gọi Oa quốc, ở giữa Đông Hải. Đời Tần, Từ Phúc đem năm trăm đồng nam, năm trăm đồng nữ đến dừng ở quốc này. Người nơi đó nay dáng mạo như người Trường An… Lại về phía đông bắc hơn nghìn dặm có núi tên Phú Sĩ, cũng gọi Bồng Lai… Từ Phúc dừng ở đây, gọi là Bồng Lai, con cháu đến nay đều xưng họ Tần.”
Đây là lần đầu tiên trong cổ tịch Trung Hoa liên hệ Từ Phúc vượt biển với Nhật Bản. Có học giả khảo chứng rằng ghi chép ấy của Nghĩa Sở vốn do nghe truyền từ cao tăng Nhật Bản là Khoan Phụ (tới Trung Hoa năm 927, pháp hiệu Hoằng Thuận đại sư).
Từ đó, đời Tống, Âu Dương Tu trong bài 《Nhật Bản Đao Ca》 lại viết: “Tiên tổ Từ Phúc lừa dân Tần, hái thuốc lâu ngày, đồng tử hóa già. Bách công ngũ chủng cùng chung cư, đến nay khí cụ đều tinh xảo.”
Lời thơ một lần nữa khẳng định thuyết Từ Phúc sang Nhật, khiến câu chuyện được xác lập.
Nhật Bản sớm nhất ghi nhận “Từ Phúc vượt biển cầu tiên” là 《Kim Tích Vật Ngữ》 (thế kỷ 11, do vương công Nguyên Long Quốc biên soạn). Tuy nhiên sách này chưa nói Từ Phúc đến Nhật. Mãi đến năm 1339, Nam triều đại thần Bắc Phác Thân Phòng soạn 《Thần Hoàng Chính Thống Ký》 mới minh xác: “Năm 45 Ất Mão, Tần Thủy Hoàng đăng vị. Vua vì cầu tiên, tìm thuốc trường sinh ở Nhật Bản. Nhật Bản cầu di thư của ngũ đế tam vương, vua liền dâng cả.” Đây là lần đầu Nhật Bản chính thức thừa nhận truyền thuyết Từ Phúc.
Từ Phúc trong ký ức Nhật Bản
Tại tỉnh Saga, đền Kim Lập thờ ba vị thần: Thần ngũ cốc, Thủy thần, và Từ Phúc – với Từ Phúc là chính thần. Nơi này còn lưu giữ bức “Từ Phúc Độ Hải Duyên Khởi Đồ” trên lụa, là trọng điểm văn vật của thành phố Saga. Trong đó có cảnh Từ Phúc lên bờ, nên truyền rằng nơi ấy chính là chỗ ông đặt chân.
Từ Phúc về già ẩn cư núi Kim Lập, tự hiệu “Bắc Sơn Chi Ông”. Một đêm mộng thấy suối phun trong vắt, hôm sau quả nhiên đào được suối khoáng, nước tinh khiết giàu khoáng chất, chữa bệnh ngoài da và bỏng rất hiệu nghiệm, được gọi “Hạc Linh Chi Tuyền”, nay là danh thắng Nhật Bản. Ở thị trấn Chư Phú, giáp ranh Saga và Phúc Cương, còn có bia đá “Từ Phúc Đăng Lục Địa”, bên cạnh có “Từ Phúc Tẩy Thủ Chi Tỉnh”. Ngoài ra nhiều nơi khác ở Nhật cũng có miếu thờ Từ Phúc.
Truyền thuyết Từ Phúc thành tiên ở hải ngoại
Theo 《Liệt Tiên Toàn Truyện》 và 《Thái Bình Quảng Ký》, thời Đường Khai Nguyên có một thư sinh mắc quái bệnh: nửa thân teo tóp đen sì, ngự y cũng không đoán ra. Nghe nói ngoài biển có thần tiên, chàng quyết đi tìm, đem theo một người hầu, xuất phát từ Đăng Châu.
Sau hơn mười ngày lênh đênh, họ tới một đảo hoang, thấy hàng trăm người đang bái lạy một vị lão ông tóc bạc ngồi trên chiếc sàng lớn. Hỏi ra mới biết đó chính là Từ Phúc.
“Đợi đến khi đám đông đã giải tán, người thư sinh đến bái kiến Từ Phúc, kể về bệnh tình của mình và cầu xin Từ Phúc chữa trị. Từ Phúc nói rằng thư sinh mắc phải chứng bệnh chắc chắn sẽ chết, nhưng vẫn có thể cứu sống được. Từ Phúc đưa cho thư sinh một bát cơm nhỏ, thư sinh liền ăn ngấu nghiến, nhưng mới ăn được vài miếng thì đã cảm thấy no như vừa ăn mấy bát lớn.
Từ Phúc lại rót rượu cho anh ta uống, mà chỉ dùng một chiếc chén rất nhỏ. Thư sinh vừa mới uống một chút đã say ngã lăn ra. Sáng hôm sau, thư sinh lại uống mấy viên thuốc màu đen do Từ Phúc đưa, sau đó liền đi tiêu ra mấy lít nước loãng màu đen, rồi bệnh liền khỏi hẳn. Thư sinh cùng người hầu liền nói muốn ở lại để làm việc cho Từ Phúc.”
Từ Phúc bèn nói: "Ngươi vốn là người đã mang chức vị trong triều, chẳng tiện ở lại chốn này lâu dài. Chốc nữa, khi gió Đông nổi lên, sẽ thuận đường đưa các vị hồi hương." Rồi ông lại trao cho thư sinh một túi thuốc quý, nói rằng: "Thứ này có thể chữa bách bệnh. Phàm ai mang bệnh, chỉ cần uống một muỗng nhỏ, tất sẽ khỏi."
Thư sinh sau khi trở về Đăng Châu, liền dâng thuốc ấy lên triều đình. Đường Huyền Tông thân đem cho người bệnh dùng thử, quả nhiên uống vào, bệnh tức khắc tiêu tan.
Trong 《Thái Bình Quảng Ký》 còn chép: Khi Thẩm Hy đất Thục đắc đạo thành tiên, Thái Thượng Lão Quân phái Từ Phúc làm sứ giả, ngồi xe bạch hổ, cùng Độ Thế quân Tư Mã Sinh cưỡi xe rồng, Thị lang Bạc Diên Chi cưỡi xe hươu trắng, xuống nhân gian tiếp Thẩm Hy. Khi ấy mọi người mới biết Từ Phúc đã đắc đạo thành tiên.
Theo Secretchina
Bình Nhi dịch
