Nghĩa phu thê

Trong văn hóa truyền thống Trung Hoa, “nghĩa” là một phẩm chất đạo đức quý giá, thể hiện trong mối quan hệ vua - tôi, anh - em, bạn bè, và đặc biệt là trong mối quan hệ giữa vợ chồng. Tác phẩm Liệt Nữ Truyện trong Hậu Hán Thư đã ghi lại nhiều giai thoại về những người phụ nữ có phẩm hạnh cao quý, qua đó làm nổi bật nghĩa vợ chồng.

Sử gia Phạm Diệp – tác giả Hậu Hán Thư – cho rằng, từ thời Kinh Thi, Thượng Thư, đã có những luận bàn về đức hạnh của phụ nữ. Những bậc hậu phi hiền đức giúp vua trị quốc, phụ nữ thông tuệ giúp gia đình hưng vượng. Người quân tử đề cao khí tiết trong sáng, còn phụ nữ trinh liệt tỏa sáng bằng đạo đức thanh cao. Cả hai đều góp phần dựng xây nền tảng đạo lý, không có gì khác biệt về giá trị đạo đức.

1. Lòng son sắt và nghĩa sâu nặng: Chuyện của Lữ Vinh

Theo Liệt Nữ Truyện, vợ của Hứa Thăng – người đất Ngô – họ Lữ, tên Vinh, là con gái nhà họ Lữ. Hứa Thăng thuở nhỏ ham mê cờ bạc, không chú trọng tu thân dưỡng tính. Lữ Vinh một mình gánh vác việc nhà, phụng dưỡng mẹ chồng chu đáo, nhiều lần khuyên chồng học hành tiến thân, thậm chí rơi nước mắt khuyên nhủ mỗi khi Hứa Thăng lầm lỗi.

Cha của Lữ Vinh vì bất mãn với con rể nên gọi con gái về, ý định gả cho người khác. Nhưng Lữ Vinh chỉ thở dài: “Số phận đã định, xét về đạo nghĩa thì không thể phụ bạc.” Nàng kiên quyết không về nhà cha mẹ.

Cảm động trước tấm lòng ấy, Hứa Thăng hối cải, tìm thầy học đạo nơi xa, cuối cùng đỗ đạt, có danh tiếng. Nhưng khi được bổ nhiệm làm quan, trên đường đến nhiệm sở ở Thọ Xuân, ông bị cướp giết hại.

Thái thú Doãn Diệu sau đó bắt được hung thủ. Khi Lữ Vinh ra đường đón linh cữu chồng, nghe tin, đã đến phủ xin trả thù. Thái thú đồng ý. Nàng đích thân chém đầu kẻ cướp, lấy máu tế linh hồn chồng.

Không lâu sau, địa phương bị giặc cướp quấy phá. Một tên cướp định xâm hại nàng, Lữ Vinh vượt tường bỏ chạy. Tên cướp rút dao truy sát, đe dọa: “Nếu thuận theo, ngươi sống. Không thuận, phải chết!” Nàng đáp: “Đạo nghĩa không cho phép thân xác này bị kẻ gian làm nhục!”

Câu nói ấy khiến nàng bị giết. Ngay hôm đó, trời nổi giông tố, sấm sét vang rền, mây đen bao phủ. Tên cướp kinh hãi, quỳ lạy xin lỗi, rồi đưa nàng đi an táng tử tế.

Một người phụ nữ trinh liệt như Lữ Vinh, lấy cái chết giữ trọn tiết nghĩa với chồng, khiến trời đất cũng phải cảm động.

2. Không tái giá để giữ trọn đạo lý: Con gái của Hoàn Loan

Liệt Nữ Truyện còn ghi lại câu chuyện về con gái của Hoàn Loan – danh sĩ Đông Hán nổi tiếng về sự chính trực, uyên thâm kinh điển, sống tiết kiệm, rộng lượng với người hiền tài và bạn bè. Ông ăn mặc giản dị, thường chỉ dùng cơm gạo thô và rau dưa.

Con gái ông gả cho Lưu Trường Khanh cùng quận, sinh được một người con trai. Khi con trai lên năm, chồng mất. Để tránh điều tiếng, nàng không trở về nhà mẹ đẻ. Đến khi con trai mười lăm tuổi thì cũng qua đời. Sợ bị ép tái giá, nàng tự chặt tai để tỏ rõ quyết tâm thủ tiết.

Các phụ nữ trong họ cảm thông, khuyên rằng cha mẹ nàng không có ý gì khác, nếu có, cũng có thể thông qua bên chồng để giãi bày. Sao phải vì giữ tiết nghĩa mà gây nguy hiểm cho bản thân?

Nàng trả lời:

“Tiên tổ tôi là Ngũ Canh, nhờ học vấn mà được tôn làm bậc tông sư Nho giáo, thầy của hoàng đế. Gia tộc tôi từ đó luôn lấy việc tu học và tu đức làm gốc. Nam lấy trung hiếu làm danh, nữ lấy trinh thuận làm đức. Kinh Thi có câu: ‘Vô thẹn tổ tiên, phải sửa đức mình.’ Vì vậy, tôi chặt tai trước để bày tỏ lòng mình.”

Cả hai người phụ nữ trên đều kiên định ý chí, lấy đạo nghĩa làm căn bản, phẩm hạnh thanh cao, sống trọn vẹn nghĩa vợ chồng.

3. Đồng lòng phụng dưỡng mẹ cha: Hiếu đạo trong gia đình

Nghĩa vợ chồng còn thể hiện trong sự hiếu thảo với cha mẹ, phụng dưỡng mẹ chồng.

Vợ của Giang Thi – người quận Quảng Hán – là con gái của Bàng Thịnh. Giang Thi hết mực hiếu thảo với mẹ, còn vợ ông cũng kính trọng mẹ chồng hết lòng. Mẹ chồng thích uống nước sông Giang, cách nhà 6–7 dặm. Người vợ thường vượt đường xa, ngược dòng lấy nước.

Một hôm gặp gió lớn, nàng về trễ, khiến mẹ chồng khát nước. Giang Thi nổi giận, trách mắng và đuổi nàng về nhà mẹ đẻ.

Không dám về nhà cha mẹ, nàng đến ở nhờ hàng xóm, ngày đêm dệt vải, đổi lấy món ngon, nhờ bà lão hàng xóm mang sang biếu mẹ chồng.

Việc này kéo dài, mẹ chồng thấy lạ, hỏi bà lão. Nghe rõ sự tình, bà mẹ chồng xúc động, gọi con dâu về, nàng lại càng tận tâm chăm sóc hơn trước.

Sau đó, con trai của họ chết đuối khi đi lấy nước, nàng sợ mẹ chồng đau lòng nên giấu chuyện, giả vờ nói con đi học xa.

Mẹ chồng thích ăn món cá thái sống, nhưng không muốn ăn một mình. Vợ chồng nàng thường vất vả chuẩn bị món ấy và mời cả bà hàng xóm cùng ăn. Một ngày, cạnh nhà đột nhiên phun ra suối nước ngọt như nước sông Giang, mỗi sáng lại có hai con cá chép, đủ cho hai mẹ già dùng.

Khi loạn quân Xích Mi kéo qua làng, thấy nhà Giang Thi, họ không phá phách, không gây rối, còn nói: “Quấy nhiễu người đại hiếu ắt phạm tội với Thần linh!”

Năm Vĩnh Bình thứ ba, Giang Thi được tiến cử làm “hiếu liêm”, giữ chức Lang trung, sau làm Huyện lệnh Giang Dương, trị dân an ổn, được dân lập miếu thờ khi mất.

4. Từ đạo lý trời đất đến đạo vợ chồng: Tư tưởng của Ban Chiêu

Ban Chiêu – nữ văn sĩ nổi tiếng thời Đông Hán – trong tác phẩm Nữ Giới, đã chỉ rõ:

Đạo vợ chồng tương ứng với âm dương trời đất, thấu hiểu đạo lý thần minh, thuận theo chính đạo trong trời đất, là tiết hạnh trọng yếu trong đạo luân thường.

Vì vậy, Lễ Ký xem trọng hôn phối, Kinh Thi – Quan Thư cũng đề cao điều này.

Ban Chiêu nhấn mạnh: âm dương khác nhau, nên nam nữ cũng có vai trò riêng. Dương cương cường, âm nhu thuận. Nam lấy cứng cỏi làm quý, nữ lấy mềm mỏng làm đẹp. Dân gian có câu:

“Sinh con trai như sói, còn lo nó yếu; sinh con gái như chuột, lại sợ nó là hổ.”

Nữ giới cần tu dưỡng, khiêm nhường, thuận theo. Khiêm nhường là sự bền bỉ, thuận theo là sự khoan dung.

Vợ chồng hòa thuận, sẽ bên nhau trọn đời. Nếu không có ân tình và đạo nghĩa, tất sẽ chia lìa.

5. Hồi chuông cảnh tỉnh từ hiện thực

Ngày nay, tại Trung Quốc đại lục, tỷ lệ ly hôn ngày càng cao, thậm chí nhiều hơn cả tỷ lệ kết hôn. Đây là dấu hiệu cho thấy đạo đức và nhân tâm đang xuống cấp nghiêm trọng – biểu hiện rõ nét của thời mạt pháp, mạt thế.

Tôn giáo tin rằng, vợ chồng không chỉ có tình cảm, mà còn có ân oán từ nhiều đời. Khi hiểu rõ đạo nghĩa vợ chồng, người ta sẽ biết kiềm chế, không để xảy ra sai lầm nghiêm trọng.

Theo Epoch Times
Bình nhi biên dịch