Triết lý Thiên Địa Nhân trong trà đạo (Phần 1)

Ngạn ngữ cổ Trung Quốc có câu: “Văn chương, phong thủy, trà, hiểu hết chẳng có lấy một người”, cho thấy văn hóa trà vừa rộng lớn, sâu xa, lại vừa tinh vi, cụ thể. 

Điều này cũng ứng nghiệm với hướng nghiên cứu cuối đời của nhà khoa học nổi tiếng Trung Quốc đã qua đời – Tiền Học Sâm – khi ông chuyên tâm vào lĩnh vực “biết hiện tượng nhưng chưa biết căn nguyên” trong nghiên cứu duy tượng học. Tất nhiên, phạm vi nghiên cứu của Tiền Học Sâm là khí công, y học cổ truyền và cơ thể con người, nhưng sự vận dụng của duy tượng học trong đời sống trà đạo thì đâu đâu cũng thấy. Khi thưởng trà, phần “chỉ biết hiện tượng” chiếm đến tám, chín phần mười, còn phần thật sự nói rõ ràng, thấu triệt thì hiếm hoi vô cùng.

Trà nhân nổi tiếng Đài Bắc – Chiêm Huân Hoa – đã gắn bó với nghề này hơn ba mươi năm, ngày này qua ngày khác, đêm này qua đêm khác thử trà, thưởng trà, sao trà, suy ngẫm về trà… Thế nhưng, ông nói rằng qua sự quan sát và trải nghiệm trước bao biến hóa của trà, ông càng khẳng định tri thức của mình vẫn hữu hạn. Ông ví tri thức về trà của bản thân như một chiếc chum sành vỡ, khắp nơi đều có lỗ hổng và thiếu sót.

Ba mươi năm thưởng trà, tôi càng thể hội rằng: dù là nền văn minh trà rực rỡ cổ đại, hay văn hóa trà phát triển mạnh mẽ thời hiện đại, thậm chí cả xu thế trong tương lai, thì vẫn luôn xoay quanh, xuyên suốt một đại học vấn: “Thiên – Địa – Nhân” tam tài. Tam tài chính là thước đo quan trọng để phát huy, kiểm chứng và hòa hợp các sự việc liên quan đến trà.

Trà là món quà hoàn mỹ mà Trời ban cho con người

Trà là thứ đồ uống mà Thần ban cho nhân loại, có thể thông với trời đất. Câu nói này nên hiểu thế nào? Tam tài “Thiên – Địa – Nhân” có quan hệ mật thiết gì với trà?

Từ góc độ trà mà xét, “Thiên” là tự nhiên, cũng chính là “Thần” – nguồn cội sinh hóa của vạn vật. Thân thể con người là một tiểu vũ trụ, trong đó vốn đã có đủ thiên – địa, âm – dương, thiện – ác. Vì vậy, thông qua quá trình thưởng trà sâu lắng, có thể nâng cao sự giác ngộ. Ở đây, “Thiên” cũng mang nghĩa rộng, chỉ “linh tính”, “tinh thần” và “tính tình thật”của con người.

Thần ban giống trà, hương thơm lan khắp cửu châu

Ngược dòng lịch sử quan sát từ xa xưa tới nay, cây trà phân bố trong rừng nguyên sinh rất ít (ngoài khu vực giao giới giữa Vân Nam – Quý Châu – Tứ Xuyên và một số vùng khác của Trung Quốc). Ấy vậy mà, những chiếc lá non mọc trong rừng sâu lại có thể chế biến thành thứ đồ uống ngọt lành, thơm ngát, đồng thời điều hòa chức năng cơ thể – quả thực hiếm có.

Thông qua quá trình uống trà, con người có thể tu thân dưỡng tính, tĩnh tâm và nuôi chí lớn. Những giống trà quý, đặc sắc nhất như: Thiết Quan Âm, Đại Hồng Bào, Long Tỉnh, Bích Loa Xuân đều bắt nguồn từ những cây trà mẹ nguyên thủy hoang dã – chính là nơi khai sinh của các danh trà lịch sử. Trải qua hàng trăm, hàng ngàn năm, tổ tiên tình cờ phát hiện, hái chế, thưởng thức, rồi truyền tụng, để chúng trở thành “trà phẩm kinh điển” trong lòng nhân loại.

Thần ban cho con người loài thực vật kỳ diệu này: mỗi độ xuân về, cây trà đâm chồi, hấp thu và tinh luyện từ thiên nhiên bao nhiêu vật chất hữu hình, vô hình cùng khí trường. Nhiều lĩnh vực con người còn chưa biết, chỉ mới nhận diện được như: nhật nguyệt, tinh tú, mây mù, sương móc, thảm thực vật, thổ nhưỡng… Tất cả những nguyên tố vi lượng từ trời và đất ấy, qua nhiều lần thử nghiệm chế trà của con người, đã được tái hiện thành chén trà sóng sánh, ngọt lành.

Ở một góc độ nào đó, trà hay trà đạo có thể xem là một bộ phận của dưỡng sinh trong y học cổ truyền Trung Hoa. Đông y và trà đều liên quan đến thiên – địa – vạn vật cũng như sự huyền diệu của cơ thể con người. Tuy nhiên, trà chỉ là một loại phụ dược trong kho tàng y dược cổ truyền, vì thế nhiều chi tiết và nội hàm sâu sắc phải nhờ đến trà sư (sư phụ về trà đạo) và trà nhân (nghệ nhân về trà đạo) để hoàn thiện sự kết nối giữa tam tài ( Thiên – Địa – Nhân) trong việc thực hành trà sự.

Trà – vị thuốc của muôn bệnh

Nếu nói đến các loài thực vật hay dược liệu trong rừng, quả thật khó tìm được loài nào vừa dễ uống, dễ ăn, lại vừa sản sinh một nền văn hóa thâm hậu như cây trà. Điều kỳ diệu ở lá non của cây trà chính là: trà không phải thuốc nhưng lại có tác dụng dược tính điều hòa cơ thể.

Theo một báo cáo y học năm 1983 ở Trung Quốc, các học giả đã thảo luận về mối liên hệ giữa trà và sức khỏe. Khi ấy, khoa học đã xác định trong lá trà có: hơn 450 hợp chất hữu cơ, hơn 20 nguyên tố vô cơ, trong đó bao gồm trên 20 loại axit amin cần thiết cho cơ thể, các vitamin, carbohydrate, lipid cùng nhiều loại khoáng chất khác.

Nhờ sự kết hợp hài hòa này, trà có tác dụng quan trọng đối với sinh lý cơ thể. Các nghiên cứu hóa học cho biết: Trà có hơn 20 loại axit amin giúp chống lão hóa, phòng thiếu máu, thúc đẩy tăng trưởng và phát triển trí tuệ. Trà chứa các vitamin nhóm B (B1, B2), vitamin P, cùng các vitamin tan trong chất béo như A, D, E, K. Trong thành phần khoáng chất có Kali, Phốt pho, Canxi, Magie, Mangan, Chì và vi lượng của Đồng, Kẽm, Natri, Niken, Berili, Titan, Bo, Lưu huỳnh, Flo.

Thần chỉ điểm hóa Thần Nông truyền thế

Nguồn gốc của cây trà nguyên thủy vốn đến từ thiên thượng, sau đó sinh trưởng trên đất, phát triển thành nhiều giống hữu tính. Do cây trà có đặc tính lưỡng tính đồng thể, tự thụ phấn không sinh sản nên chỉ khi hai cây giao phấn mới tạo ra nhiều giống biến dị. Vì vậy, về sau con người phát minh ra nhân giống vô tính để duy trì độ thuần chủng, cũng như bảo đảm sự thống nhất trong búp trà dùng để chế biến và hương vị khi thưởng thức.

Vào mùa xuân vạn vật sinh sôi, cây trà cũng nảy chồi. Lịch sử trà Trung Quốc ghi nhận: ban đầu con người chỉ biết hái búp non để làm trà xanh. Về sau, người ta mới biết hái những lá đã trưởng thành hơn – gọi là lá “bất lão” để chế biến thành trà Ô Long bán lên men. Câu hỏi đặt ra: ai là người đầu tiên dạy kỹ thuật này? Thử nghĩ: hơn 2000 năm trước, Trung Quốc đã có Mông Đỉnh trà ở Tứ Xuyên. Thế nhưng phải trải qua 1600 năm, mãi đến đầu triều Minh, con người mới biết đến trà Ô Long. Vì sao lại như vậy?

Nếu không có sự chỉ dẫn của Thần, khai mở bí mật của trà Ô Long, thì nhân loại có lẽ vẫn không biết đến trà. Do đó, trong tín ngưỡng dân gian, người ta cho rằng có ba vị Trà Thần: Trà Thần thứ nhất: “vị thần ban giống trà”. Trà Thần thứ hai: “vị thần khai mở, hướng dẫn con người phát hiện và sử dụng cây trà”– trong nhân gian chính là Thần Nông, cũng được coi là Tổ của y học thảo dược Đông y. Trà Thần thứ ba: “vị thần sáng tạo ra trà Ô Long”.

Theo Secret China
Bình Nhi biên dịch