Tứ Đại danh tác giải đọc (Phần 2)
Tiếp theo Phần 1
3. Tây Du Ký - một câu chuyện hoàn chỉnh về tu luyện
Tây Du Ký là tác phẩm văn học nổi tiếng được già trẻ đều yêu thích. Khi đọc và xem qua phim truyền mình, mọi người thường không hiểu hết nội hàm của nó cũng như điều tác giả cố ý biểu đạt. Kể từ khi xuất bản, chủ đề chính của tác phẩm hiếm khi được bàn luận, bị coi nhẹ như một huyền thoại lãng mạn. Điều này không phải vì Ngô Thừa Ân cố tình che giấu điều gì đó và viết nó một cách mơ hồ. Chủ đề của "Tây Du Ký" rất rõ ràng, nhưng mọi người lại không hiểu nó từ góc độ tu luyện. Thay vào đó, họ chỉ đơn giản là thưởng thức vô số trận chiến với quái vật kỳ quái và cốt truyện kỳ ảo, mà không đào sâu vào mục đích thực sự của tác giả.
Câu chuyện xoay quanh hành trình tới Tây Trúc thỉnh kinh của Đường Tăng, tự thân nó đã cho chúng ta thấy đó là một câu chuyện tu luyện. Cuộc đời và những trải nghiệm của Đường Tam Tạng trước khi sang Tây phương cũng chính là quá trình tu luyện, đặt nền móng toàn diện và trọn vẹn cho hành trình của ông. Vô số thần thông mà Tôn Ngộ Không triển hiện không phải là những lời khoác lác suông của những người tu luyện tốt. Thiên cơ không thể tùy tiện tiết lộ, nên Ngô Thừa Ân đã thể hiện chúng một cách rất tinh tế.
Hãy cùng xem tên của sáu tên cướp mà Tôn Ngộ Không đã giết khi bắt đầu hộ tống Đường Tam Tạng đi thỉnh kinh: Nhãn Khán Hỷ (Mắt thấy mừng), Nhĩ Thính Nộ (Tai nghe giận), Tỵ Khứu Ái (Mũi ngửi thích), Thiệt Thường Tư (Lưỡi nếm nghĩ), Thân Bổn Ưu (Thân vốn lo), Ý Kiến Dục (Ý thấy muốn). Tựa đề của hồi này lại là "Lòng vượn theo đường chính, sáu giặc mất tăm hơi". Rõ ràng: diệt trừ Lục Tặc chính là "sự thanh tịnh của lục căn" mà một người tu luyện cần hướng tới. Đó là sáu căn nào? Mắt, tai, mũi, lưỡi, thân và ý. Điều này chỉ có thể đạt được sau khi tâm đã quy chính lại.
Con người muốn tu luyện là vô cùng gian khổ, nếu không có quyết tâm kiên định thì không thể đạt tới viên mãn. Nhiều người tu luyện ngồi cả ngày thiền định, niệm kinh. Những người khác không thể cảm nhận được sự thăng hoa trong tâm thái của họ, nhưng họ đang thực sự tu luyện. Trong quá trình đó, họ đang tự chính lại bản thân và loại bỏ "sáu tên giặc". Nhìn bề ngoài, việc thể hiện đạo lý này có vẻ đơn giản, nhưng để đạt được nó đòi hỏi phải không ngừng củng cố niềm tin vào tu luyện và không ngừng loại bỏ những can nhiễu từ mắt, tai, mũi, lưỡi, thân và ý. Điều Ngô Thừa Ân truyền tải đến thế gian là hình ảnh cụ thể và sống động về việc loại bỏ "lục tặc" này của Tôn Ngộ Không. Chỉ là con người quá coi trọng những ảo tưởng của thế giới bề mặt. Mọi thứ trong xã hội loài người đều là huyễn tưởng, không thực. Ngô Thừa Ân thực sự đã bỏ ra rất nhiều công sức để sáng tác "Tây Du Ký".
Bước vào cánh cửa tu luyện của Phật giáo, trước sau đều phải giữ vững giới luật. Sao lại phải giữ giới luật? Một mặt là làm theo giáo huấn của đức Phật Thích Ca “Dĩ giới vi sư”(Lấy giới làm thầy). Quan trọng nhất là ước thúc hành vi của người tu luyện, khiến cho hành vi đó không tách rời con đường tu luyện, cũng là yêu cầu cơ bản với một người tu luyện. Mọi thứ trong xã hội người thường đều can nhiễu người tu luyện, tâm tham lam dục vọng, tâm lười biếng, tâm danh lợi, tâm tật đố, các loại nhân tâm chấp trước, đều đang níu chân người tu luyện. Có lúc rất tinh tấn, lúc lại ăn no ngủ kỹ, cầu thân an nhàn, tự tại là thỏa nguyện. Trư Bát Giới cũng chính là một hình tượng hóa đại biểu cho phương diện này của người tu luyện.
Là một người tu luyện, tinh tấn hay không, điều này thường có thể đo lường tâm tính một người là cao hay thấp. Nhưng đồng thời, đối với những hành vi thường nhật của một con người, thái độ tu luyện lại rất được xem trọng, ăn – mặc – ở – đi lại đều phải gọn gàng sạch sẽ, giống một người tu luyện. Cho nên biểu hiện của Sa Ngộ Tĩnh tình nguyện gánh vác trọng trách, siêng năng chăm chỉ, không nề hà vất vả, không hờn không oán chính là thể hiện phương diện này của người tu luyện.
Biểu hiện của Đường Tăng xem ra là người không hề có bất kỳ năng lực gì, chỉ có một tấm lòng kiên định như bàn thạch, nhưng ý thức kiên định, thanh tỉnh, không bị ác quỷ can nhiễu mới là hạt nhân quan trọng nhất. Với ý niệm “Thà chết vì bước nửa bước sang phía Tây, còn hơn chịu lùi một bước sang phía Đông”, thành tựu của tu luyện đạt được viên mãn sẽ là tất yếu.
Đương nhiên, câu chuyện cũng đã thể hiện được hình tượng bốn người tu luyện với bốn cá tính nổi bật. Bốn thầy trò, gồm cả Bạch Long Mã cũng đều thành tựu được quả vị của mình.
Có một chỗ mà người đọc rất dễ bỏ qua. Đó chính là Đường Tăng chính là Kim Thiền Tử, đệ tử thứ hai của Như Lai chuyển thế, do khinh mạn Phật Pháp mà bị đày xuống Đông Thổ, phải trải qua tu luyện gian khổ, cuối cùng mới thành chính quả. Điều này nói rõ một vấn đề rất lớn, chính là nguồn gốc của con người không hề đơn giản, cho nên con người nên trân quý bản thân. Cũng nói lên một đạo lý, sở dĩ chuyển sinh thành người, có thể là vì phạm “Thiên Pháp”, cũng có thể là tới vì mang theo sứ mệnh đặc biệt. Đã tới nhân gian thì phải thông qua tu luyện mới trở về được. Nếu tu luyện tốt, còn có thể giống Kim Thiền Tử “được phong quả vị lớn hơn”, trở thành “Chiên Đàn Công Đức Phật”. Đồng thời cũng cảnh báo những người không muốn tu luyện, nhất quyết không được có ý khinh nhờn hay tùy tiện vũ nhục Phật Pháp, đó chính là đại tội “phỉ báng Phật Pháp”.
4. "Hồng Lâu Mộng"- kiệt tác thức tỉnh thế nhân không trọn vẹn
Thành công của “Hồng Lâu Mộng” không chỉ biểu hiện ở việc khắc họa hình tượng nhân vật, việc sắp xếp bố cục câu chuyện, và triển hiện chân thực toàn bộ diện mạo xã hội, mà thành công lớn nhất của “Hồng Lâu Mộng” chính ở cách biểu đạt ngụ ý một cách thâm sâu và bí ẩn.
Nội dung của “Hồng Lâu Mộng” phong phú và rộng lớn đến nỗi đã xuất hiện “Hồng học” (Hồng Lâu Mộng học). Hàm ý chính của “Hồng Lâu Mộng” xưa nay cũng khiến mọi người tranh luận không ngừng. Vì sao “Hồng Lâu Mộng” lại có ảnh hưởng sâu sắc và lâu bền như vậy? Nếu không nắm chắc hàm ý chính của tác phẩm thì cũng chỉ là dạo một vòng quanh “Hồng Lâu Mộng” mà thôi, chứ chưa nhắc tới việc thoát ra khỏi “Hồng Lâu” (Lầu đỏ) mà xem “mộng”. Đặc biệt là con người hiện đại thường hay dùng cái gọi là “tính giới hạn của lịch sử” mà đàm luận phê phán, thậm chí còn dùng lý luận đó chỉ đạo sáng tác “phần tiếp theo”, quả thực là phí công vô ích.
Tầm cao của ý tứ chủ đạo trong một tác phẩm văn học cùng với cảnh giới tư tưởng của tác giả là đồng nhất. Nếu không đạt đến được cảnh giới cao như vậy thì cũng không thể lĩnh ngộ được tư tưởng mà tác giả muốn biểu đạt trong tác phẩm. Chủ đề của “Hồng Lâu Mộng” trong hồi thứ nhất đã nói khá rõ ràng, tại hồi thứ năm lại được vạch rõ thêm một bước nữa. Những thấu ngộ nhân sinh của Tào Tuyết Cần có liên hệ chặt chẽ với Phật gia và Đạo gia, cũng chính là nói Tào Tuyết Cần đứng trên lập trường tu luyện mà nhìn xét con người. Đương nhiên trong tác phẩm của ông sẽ không thể rời xa điểm trọng yếu này, đây chính là cơ sở và tiền đề để nhận thức “Hồng Lâu Mộng”. Ngay tại hồi đầu tác giả đã nói rõ mục đích của mình mà viết rằng: “Trong hồi này tất cả đều dùng chữ ‘mộng’, chữ ‘huyễn’”, chính là nhắc nhở người đọc để mắt đến điều này, cũng chính là chủ đề và tôn chỉ của cuốn sách này. “Hảo liễu ca” của Mang Mang đạo sĩ và lý giải kỳ diệu của Chân Sĩ Ẩn, đã nêu lên chính xác cách nhìn xét nhân sinh của người tu luyện. Người ngoài sao có thể hiểu được cuộc đối thoại có vẻ như khùng khùng điên điên này. Chỉ vài câu nói của vị đạo sĩ đã cứu độ được Chân Sĩ Ẩn, nhưng còn biết bao nhiêu người đang bò lết giành giật, si mê bất tỉnh tại chốn danh lợi?
Nói tới “Hồng Lâu Mộng”, trong hồi thứ năm, Tào Tuyết Cần đã khái quát và sắp xếp toàn bộ nhân vật và bố cục trong câu chuyện, có thể thấy rằng tác giả đã nằm lòng cuốn sách, nên việc hoàn thành cuốn sách này căn bản không thành vấn đề. Kỳ thực, ông đã hoàn thành tác phẩm này. Bản thân ông cũng từng nói rõ: “Lật xem mười năm, thêm bớt năm lần”. Nếu chưa hoàn thành tác phẩm mà đã có thể “thêm bớt” hiển nhiên là điều không thể. Phải chăng do thất lạc? Cũng chỉ là câu chuyện đùa. Nếu hoàn toàn đứng trên cảnh giới của tác giả mà xem xét dụng ý của ông chúng ta sẽ dễ dàng nắm bắt được ý nghĩa đó.
Phật gia coi thế giới vật chất này là không chân thực nhất, tất cả đều coi là huyễn tượng, là mộng ảo. Nhân sinh là vô thường nhất. Con người không ai là không truy cầu hạnh phúc, nhưng theo Phật gia, phúc trong đời người không thể coi là phúc. Con người vốn dĩ đã là khổ, mà mục đích của tu luyện chính là giải thoát bản thân, thăng hoa tới thiên quốc. Thử hỏi trong đời người có chuyện viên mãn này hay không? Nhân sinh vốn dĩ là tàn khuyết, dù có được mọi thứ trên thế gian, cũng vẫn là tàn khuyết, bởi vì những truy cầu nhân tâm là vô giới hạn, nhưng nhiều nhất cũng chỉ có thể dừng lại ở một trạng thái nào đó, “hoàn chỉnh” chỉ là tạm thời, “tàn khuyết” mới là vĩnh viễn. Con người vẫn chỉ là con người, luôn luôn truy cầu sự “hoàn chỉnh” trong “tàn khuyết”. Cho nên việc gì cũng kể về một kết cục viên mãn, kỳ thực đều là tình cảm bản thân đang khởi tác dụng. “Người có tình cuối cùng đều thành thân quyến”, thực ra cũng chỉ là điều con người mong muốn mà thôi. Cho dù có thực sự giống như ý nguyện của con người, tác thành những nhân duyên mỹ mãn, đó cũng không phải là “mỹ mãn” trong mắt một người tu luyện.
Có ai là không muốn “Hồng Lâu Mộng” hoàn chỉnh? Sao lại viết 80 hồi rồi đột nhiên không còn nữa? Cho nên có người hay chuyện liền nghiền ngẫm tính cách nhân vật trong chuyện, thuận theo sự phát triển tình tiết toàn câu chuyện mà diễn giải thêm những phần “tiếp theo” khác nhau. Đứng ở góc độ của Tào Tuyết Cần, mọi sắp đặt trong câu chuyện đều triển hiện ra phù hợp với từng nhân vật, ông đương nhiên có thể làm được điều này, ông cũng đã hoàn tất toàn bộ cuốn sách. Vì sao ông lại giải quyết như vậy? Không phải là ông cố ý rời xa lẽ thường, cố tình làm chuyện kinh thiên động địa. Không thể có chuyện đó, cảnh giới tư tưởng của ông vượt xa so với một người thường. Dụng ý khi ông làm như vậy, chính là ông đã nhìn thấu mọi chuyện thế gian, thậm chí là những điều sâu xa hơn ông đều tỏ tường nên mới xử lý như vậy. Muốn thấy “toàn” (vẹn toàn) chính là nhân tâm, nếu viết ra cái kết viên mãn rồi thì sẽ đảo ngược lại, những gì biểu đạt sau này sẽ không còn giống như nội dung chủ yếu nhất nữa, điều đó bằng với tẩy sạch không còn nữa. Giống như nhân loại khi kiếp nạn đến cũng là như vậy, trong chớp mắt là dừng lại hết. Điều này càng có ích hơn cho việc biểu đạt ý tứ chính của tác phẩm.
Sự huyền bí thâm sâu của “Hồng Lâu Mộng” kể từ khi Tào Tuyết Cần lặng lẽ gạch đi phần cuối của cuốn sách, có thể thấy được phần nào. Việc sáng tác thêm phần sau, quả thực là trước sau không tương ứng.
Theo Secret China
Bình Nhi biên dịch
