Khổng Tử và Lão Tử luận về bi và hỉ, vì sao người đã khóc thì không ca hát?

Khổng Tử ăn cơm bên cạnh người có tang sự, chưa bao giờ ăn no. Vào ngày đó đã khóc điếu tang, thì không còn ca hát nữa.

Thánh nhân có một tấm lòng thương xót, tấm lòng thương xót này, không chỉ biểu hiện trong nội tâm, mà còn thể hiện qua lời nói và hành động, có thể chăm sóc cho người khác.

Tang sự của người khác, Phu Tử có thể cảm nhận được tâm ý của họ, lòng mình cũng đau buồn. Mà loại đồng tình tâm, trắc ẩn tâm này, cũng là tâm thường của con người, mỗi người đều sẽ như vậy. Mà tình cảm của Khổng Tử càng thêm tinh tế, càng thêm phong phú. Tình cảm này xuất phát từ chân tâm, đây là nơi khơi dậy lòng nhân ái.

Tình cảm bi thương của Phu Tử, lại không đến mức không thể kiểm soát, mà là có sự hàm dung, dừng lại ở lễ, hợp với "hỉ nộ ai lạc chi vị phát vị chi trung, phát nhi giai trung tiết vị chi hòa" (trước khi hỉ nộ ai lạc phát ra gọi là trung, phát ra đều đúng mực gọi là hòa) của đạo trung. Chúng ta quan sát câu này, có thể cảm nhận được Phu Tử trong bi thống, cũng là hợp độ.

Mùa thu năm 516 trước Công nguyên, Khổng Tử đến Chu để tìm hiểu lễ nghi. Ở ngoại ô Lạc Dương, bên cạnh con đường dịch trạm với những cây bách cổ xanh tươi. Hai vị thánh nhân tản bộ đến đình đá nghỉ chân, đồng tử đang chuẩn bị trà bánh. Từ xa vọng lại tiếng nhạc đám tang, Khổng Tử chợt dừng đũa không ăn.

Nước trà vừa sôi, bóng tre lốm đốm rơi trên bàn đá. Lão Tử cầm quân trắng nhìn chăm chú vào bàn cờ, chợt nghe thấy tiếng cốc khẽ chạm nhau.

Lão Tử: (vuốt râu cười) Trọng Ni dạo này xem Chu lễ, đã từng thấy cảnh cây ngô đồng rụng lá che phủ nấm mồ mới chưa? (ngón tay khẽ chạm vào bánh kê chưa động trên bàn) Giống như ve sầu lột xác, tiếng ai oán vẫn còn nhưng không động đũa.

Khổng Tử: (cất nửa cái bánh kê vào tay áo) Tiên sinh thấy việc nhỏ mà biết việc lớn. Xưa kia Tử Sản có nói: "Vui buồn trái thời, tai họa ắt đến." (ngón tay lướt qua thẻ tre "Nghi Lễ") Giống như âm thanh của chuông, các cung bậc an vị của nó mới thành nhã nhạc.

Lão Tử: (lấy gậy gõ xuống đất làm chim quạ hoảng sợ bay đi) Ngươi xem quạ ăn đồ cúng tế kia, có vì bi thương mà đói bụng không? (chợt chỉ vào khe núi) Nước lũ gặp đá lớn thì chia đôi, qua chỗ nước nông lại tụ họp, bi hoan vốn như nước chảy vô thường.

Khổng Tử: (chỉnh đốn mũ áo ngay ngắn ngồi) Tiểu tử nghe nói: Khoét lòng làm vại mà hư không không đầy (lấy ra cây sắt nhẹ nhàng vuốt ve) Giống như cây sắt năm dây này, âm Thương quá cao thì dây Vũ rung động, chỉ có (đột nhiên tiếng đứt dây vang lên) ... ... à, giống như dây đứt này không thể nối lại, nỗi buồn cũng cần có chừng mực.

Lão Tử: (nhặt sợi dây đứt buộc vào đầu gậy) Xưa kia người Sở mất cung, ba ngày sau tìm thấy ở giếng khô. (chợt cười lớn) Ngươi xem đàn nhạn bay xiên kia, có vì con lạc đàn mà quay trở lại không? Buồn thì tự buồn, hát thì tự hát, trời đất vốn không liên quan.

Trong làn khói trà lượn lờ, Khổng Tử nhìn chằm chằm vào lá cờ trắng của đoàn đưa tang đi xa, cất sợi dây đứt vào ngọc quyết. Gió núi nổi lên, cuốn đi trang "Nhạc Kinh" còn sót lại trên bàn đá, để lộ thẻ tre chưa khắc xong bên dưới: "Phát ư tình, chỉ ư lễ nghĩa."

Theo 163.com
Minh Nguyệt